روش تحقیق

نوع کلی تحقیق براساس معیارهای مختلفی قابل تقسیم بندی است:

1)تقسیم بندی برمبنای هدف.

2)تقسیم بندی برمبنای روش استنتاج و گرداوری داده.

3)تقسیم بندی برمبنای طرح تحقیق یا چارچوب کلی اجرای تحقیق

1)تقسیم بندی برمبنای هدف:

در این دسته بندی منظور مشخص کردن نوع تحقیق از لحاظ هدف، مقصودنهایی و نتیجه ای که در نهایت باید تحقیق به آن منجرشود میباشد.ازاین رو تحقیقات به 4دسته تقسیم بندی میشوند:

الف)بنیادی.

ب)نظری.

ج) کاربردی.

د) عملی.

تحقیقات بنیادی:عبارت است از تحقیقی که هدف آن ابداع ،خلق یا اختراع یک روش ، تکنیک ، تکنولوژی ، مدل ، نظریه یا قانون جدید است. یا هدف آن نقض یا تکمیل نظریات تئوریها و مدلهای موجود است. کار پروژه ای است و کار یکنفر نیست .

تحقیقات نظری: نوع خاصی از تحقیقات بنیادی که با جمع بندی تحقیقات گذشته و با یک روش استدلال منطقی برای رسیدن به روش ، مدل یا نظریه جدید یا تکمیل و نقض نظریات ، روشها و مدلهای موجود صورت میگیردتحقیق نظری بوده است.مثل تحقیقات رشته ریاضی

تحقیقات کاربردی: عبارت است ازتحقیقاتی که با استفاده از روش ها ابزارها مدلهای موجود در راستای بهبود وضعیت انجام میشود.مثلا ً سودآوری درسازمانها،چرخه نقدینگی ، رضایتمندی کارکنان و اثربخشی سیستم و ... .

تحقیقات عملی : مشابه تحقیقات کاربردی با روش ها ابزارها مدلهای موجود ولی در راستای مسائل مبتلا به ، مشکلات و گرفتاریهای سازمانها و جامعه انجام میشود. مثلا ً زیاندهی متوالی ، بحران نقدینگی و ... .

2)تقسیم بندی برمبنای روش استنتاج و گرداوری داده :

در این دسته بندی هدف مشخص کردن تحقیق از نوع گرداوری و استنتاج داده ها میباشد. ازاین رو تحقیقات به 5 دسته تقسیم بندی میشوند:

1)توصیفی .

2) تحلیلی موردی .

3) استقرایی تحلیلی .

4) قیاس .

5)قیاس ناقص(تمثیلی) یا تشبیه.

1) توصیفی: در صورتی که کل جامعه آماری مورد مطالعه قرار گیرد یعنی از روش سرشماری در مطالعه جامعه استفاده شود و یا حتی نمونه غیر علمی (ارادی و با محدودیت و یا در دسترس ) نیز انتخاب شوند باز روش توصیفی است. درتحقیقات توصیفی فرضیه ندارد و آزمون فرض ندارد. هدف این تحقیقات پاسخ به سوالات اصلی است و نهایتا ً میتوان برای آنها فرضیات توصیفی بیان کرد.

2) تحلیلی موردی (موردپژوهشی)(case study): حالت خاصی از تحقیقات توصیفی است که جامعه آماری یکنفر است که این تحقیق را در اصطلاح تحلیلی موردی میگویند.مثلا ً کارایی سیستم آموزشی در یک دانشگاه (پارسیان )

3) روش استقرایی (تحلیلی) : درصورتی که از یک جامعه آماری نمونه علمی (کاملا ً تصادفی) به اندازه کافی بزرگ انتخاب شود و هدف تعمیم به جامعه باشد تحقیق را استقرایی (تحلیلی) میگویند.

4)قیاس : قیاس در استنتاج دارای 2 تعبیر است ، به این معنی که قیاس تام (کل یا کامل) و قیاس ناقص . روش 4 از نوع قیاس تام است این روش استنتاج بگونه ای است که از کل به جزء میرسیم یا برای قضایای کلی یا برمبنای نظریات یا قوانین کلی نسبت به مصداق خاصی قضاوت میکنیم .مثال منطقی آن به صورت زیر است: قضیه 1:فلزات رسانا هستند . قضیه 2: آهن فلز است . قضیه 3: پس آهن رسانا است.

عمدتا ً در تحقیقات نظری مثل علوم پایه ، ریاضی و فیزیک با استفاده ازاین روش به مدلسازی، نظریه پردازی و یا تکمیل مدلها و نظریات گذشتنه میپردازد.

5) قیاس ناقص(تمثیلی) یا تشبیه شکل دیگری که بصورت عامیانه به عنوان قیاس مشهورشده اند و به مفهوم روش مقایسه کردن و مانندکردن و تشبیه کردن است. قیاس ناقص(تمثیلی) یا تشبیه یا تحقیق مقایسه ای یا مطالعه تطبیقی است.در این روش معمولا ً بین 2 یا چند پدیده با استفاده از مقایسه کردن آنها با همدیگر به لحاظ جزئیات اجزاء فرایند نتایج کارآمدی و معیارهای دیگر نتیجه گیری میشود . مصداق های این روش عبارت اند از : 1)مقایسه نتایج و ارزیابی عملکرد در صورت استفاده از 2 یا چند مدل مانند مدلهای رگرسیونی و شاخصهای عملکرد و مدلسازی ریاضی . 2)مقایسه 2 یا چند جامعه آماری با یکدیگر.

3)تقسیم بندی برمبنای طرح تحقیق یا چارچوب کلی اجراتحقیق (research disgine) :

براساس چارچوب کلی انجام تحقیق به 4 دسته تقسیم میشود:

1)تحقیقات تجربی .

2)تحقیقات شبه تجربی .

3) تحقیقات پیمایشی .

4) تحقیقات پس رویدادی

1)تحقیقات تجربی :

عبارت از نوعی از طرح تحقیق است که در آن توسط محقق یا پژوهشگر ، متغیر یا متغیرهایی به عنوان متغیر آزمایش دخالت دارند و متغیر هایی که توسط محقق امکان دستکاری و جرح و تعدیل وجود دارد. که این دستکاری میتواند در قالب کم یا زیاد کردن مقادیر ، شرایط مربوط به متغیرها ، اضافه یا کم کردن متغیر موثر روی انها و موارد مشابه باشد.
طرح تحقیق تجربی براساس اولا ً استفاده یا عدم استفاده از گروه کنترل و ثانیا براساس مشاهدات یا اندازه گیری عملکرد که قبل و بعد از آزمون و یا فقط بعدآزمون انجام میشود به 4 نوع طرح تحقیق تجربی تقسیم میشود:
گروه کنترل : عبارتست از بخشی از جامعه یا نمونه آماری که در آن متغیر آزمایش اعمال نمیشود وبه ان گروه شواهد و کنترل هم میگوید.
گروه آزمایش : گروهی است که متغیر یا متغیرهای آزمایشی توسط محقق دخالت داده شده یا مورد دستکاری قرار گیرد.
پیش آزمون(قبل آزمون): عبارت است از نتایج مشاهدات مربوط به عملکرد پیش از اعمال متغیر آزمایش.
پس آزمون(بعد آزمون):عبارت است از مشاهدات نتایج مربوط به عملکرد پس از اعمال متغیر آزمایش.
طرح تحقیق تجربی با گروه کنترل و پیش و پس آزمون: در این طرح تحقیق اولا ً گروهی یا بخشی از جامعه بعنوان گروه آزمایش و دسته ای را بعنوان گروه کنترل انتخاب میشود،ثانیا ً در هر دوگروه آزمایش و کنترل وضعیت یا عملکرد مورد مطالعه و اندازه گیری قرار میگیرد ، ثالثا ً فقط در گروه آزمایش متغیر یا متغیرهای آزمایش اعمال میشودیا آزمایشات صورت میگیرد ولی در گروه کنترل آزمایشی انجام نمیشود ، نهایتا ً در هردو گروه آزمایش و کنترل نتایج مشاهدات یا عملکرد پس از آزمایش اندازه گیری میشود.در این طرح تحقیق قضاوت برمبنای تغیر عملکرد در هر گروه نسبت به قبل از آزمایش از یکطرف و مقیسه این تغیر در هردو گروه باهم از طرف دیگر صورت میگیرد.

نکته: درصورتی که هدف از تحقیق آزمون روابط علت و معلولی باشد صرفا ض از طریق تحقیق تجربی که امکان ایجاد یا حذف علت توسط محقق وجود دارد امکانپذیر است.